Ten tekst przeczytasz w 5 min.
od siebie słów kilka
Grodzisko Stary Olkusz to zabytek archeologiczny znajdujący się na zachodnich obrzeżach obecnego miasta Olkusz, w województwie małopolskim. Spytek ten znajduje się tuż obok drogi krajowej E94, prowadzącej z Katowic do Krakowa, w sąsiedztwie dawnej kopalni kruszców „Olkusz-Pomorzany”. Grodzisko usytuowane jest na niewielkim wzniesieniu morenowym, otoczone fosą i ziemnymi wałami, które przetrwały w dobrym stanie.
Miejsce to uznaje się za pierwotną lokalizację średniowiecznego Olkusza, zanim miasto przeniesiono na obecne miejsce pod koniec XIII wieku. Na terenie grodziska znajdują się ruiny kościoła św. Jana Chrzciciela lub pozostałości kaplicy z XVI wieku. Niestety obszar Grodziska Stary Olkusz jest całkowicie zaniedbany przez lokalne władze i nie znajdziemy tutaj żadnej tablicy informacyjnej a wszystko jest kompletnie zarośnięte.
Mimo fatalnego stanu technicznego spacer po grodzisku to okazja do poznania historii regionu oraz zobaczenia reliktów średniowiecznych fortyfikacji i zabudowy. W pobliżu znajdują się również ślady dawnej działalności górniczej, takie jak sztolnia Ponikowska i tzw. warpie – zagłębienia po dawnych szybach górniczych.
Historia
Pierwsze ślady działalności człowieka w rejonie Starego Olkusza sięgają XI wieku, kiedy pojawiły się tu osady związane z wydobyciem rud srebra i ołowiu. Grodzisko powstało prawdopodobnie w XII wieku jako budowla obronna, mająca chronić mieszkańców i kopalnie. W XIII wieku Olkusz stał się ważnym ośrodkiem górnictwa, co wpłynęło na rozwój osady.
Grodzisko miało strategiczne znaczenie, co potwierdzają jego ziemne wały i fosa o głębokości kilku metrów. Podczas badań archeologicznych odkryto liczne przedmioty, takie jak groty strzał, ostrogi, naczynia ceramiczne oraz fragmenty srebra i ołowiu. Znalezione szczątki ludzkie wskazują na dramatyczne wydarzenia, które miały miejsce na przełomie XIII i XIV wieku. Prawdopodobnie gród został zniszczony podczas walk polsko-czeskich lub w wyniku najazdu Tatarów w 1241 roku. Niestety brakuje pewnych źródeł historycznych opisujących zniszczenie Grodziska Stary Olkusz.
Po zniszczeniu grodu na jego miejscu w XIV wieku zbudowano gotycki kościół św. Jana Chrzciciela, który był jednym z ważniejszych obiektów sakralnych w regionie. Kościół funkcjonował do XVI wieku, kiedy to został przebudowany na kaplicę. W XVIII wieku kaplica została opuszczona i popadła w ruinę. Miłośnicy ziemi olkuskiej w 1937 roku na murach dawnego prezbiterium ustawiono monument z krzyżem i tablicą, upamiętniające historię tego miejsca.
W XX wieku teren grodziska uratowano przed zasypaniem przez hałdy kopalniane ponownie dzięki lokalnym aktywistom z Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Olkuskiej. Niestety miasto Olkusz nie ma kompletnie ochoty na utrzymanie tego miejsca.
Ciekawostki
- Grodzisko ma kształt koła o średnicy 80 metrów i jest otoczone dwoma pierścieniami wałów ziemnych oraz fosą.
- Podczas badań archeologicznych odkryto fragmenty ludzkich szczątków z wbitymi ostrzami, co świadczy o zaciętych walkach w tym miejscu.
- W pobliżu grodziska znajdują się liczne warpie – owalne zagłębienia ziemne, będące pozostałością po średniowiecznych szybach górniczych.
- Sztolnia Ponikowska, znajdująca się niedaleko grodziska, była jednym z najstarszych wyrobisk górniczych w regionie.
- Monument z krzyżem na ruinach kościoła umiejscowiono w 1937 roku jako forma upamiętnienia historii grodziska.
Legendy
Złote naczynie zakopane w fosie
Według lokalnych legend w fosie otaczającej grodzisko znajduje się gdzieś złote naczynie, które miało być częścią skarbu dawnego kościoła. Skarb ten miał zostać ukryty podczas najazdu Tatarów, aby nie trafił w ręce najeźdźców. Do dziś mieszkańcy wspominają o próbach jego odnalezienia, choć nigdy nie udało się potwierdzić istnienia skarbu.
Duch rycerza z grodziska
Mówi się, że w nocy na grodzisku można spotkać ducha rycerza, który bronił go przed najazdem wojsk czeskich. Według legendy rycerz strzeże ruin, a jego pojawienie się zwiastuje nadchodzącą burzę, ale czasem i nadchodzące nieszczęścia.
Podsumowanie i parkowanie
Grodzisko Stary Olkusz to miejsce, które z pewnością przypadnie do gustu miłośnikom historii i natury. Ruiny kościoła św. Jana Chrzciciela, otoczone wałami i fosą, tworzą atmosferę pełną tajemnic i pozwalają przenieść się w czasy średniowiecza. Spacer po terenie grodziska to nie tylko okazja do odkrywania historii, ale także do cieszenia się ciszą i spokojem otaczającej przyrody.
Mimo swojego historycznego znaczenia, grodzisko pozostaje zaniedbane, co może utrudniać zwiedzanie. Brak jakichkolwiek udogodnienia, takich jak tablice informacyjne czy wyznaczone ścieżki, może być wyzwaniem dla osób niezaznajomionych z terenem. Mimo to warto odwiedzić to miejsce, aby odkryć jego unikalny charakter. Grodzisko Stary Olkusz to doskonały punkt na krótki wypad, łączący historię z wypoczynkiem na łonie natury. Wyjazd to miejsce można połączyć z odwiedzinami samego miasta Olkusz jaki pobliskimi zamkami jak na przykład zamek w Rabsztynie. Choć miejsce wymaga większej troski ze strony lokalnych władz, jego atmosfera i znaczenie historyczne czynią je wartym odwiedzenia.
Dojście do grodziska możliwe jest z drogi krajowej DK94. W pobliżu znajduje się darmowy parking przy trasie w kierunku Olkusza, z którego spacer na teren grodziska zajmuje około 15 minut.
położenie
Galeria zdjęć z wyjazdu
